1- نفقه چیست؟
نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن ، از قبیل مسكن ، البسه ، غذا ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض . و شوهر مكلف است همه آنها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم نموده و در اختیار او قرار دهد.
2- آیا در انواع ازدواج ( دایمی و منقطع ) مرد مكلف به پرداخت نفقه است ؟
تنها در ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است ولی در نكاح منقطع ( كه غیر متخصصین به آن « صیغه » می گویند ) ، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر در عقد شرط شده باشد .
3- آیا برای پرداخت نفقه شرطی وجود دارد ؟
زن ، وقتی نمی تواند نفقه مطالبه كند كه از شوهر خود تمكین نماید .
4- تمكین یعنی چه ؟
در اصطلاح حقوقی ، تمكین عبارت است از برآوردن نیازهای شوهر و اجابت كردن خواسته های مشروع او .
5- مصادیق تمكین كدامند ؟
- یكی از موارد داشتن رابطه جنسی است . زن مكلف است نیازهای جسمی و مشروع شوهر خود را برآورده كند ، مگر در دوران عادت ماهیانه یا بیماری كه او را از انجام این وظیفه باز می دارد . زن ملزم به تامین خواستهای خلاف شئون اخلاقی یا مغایر با سلامت جسم و روح و یا روشهای انحرافی نیست ولی جز در مواردی كه گفته شد اگر از شوهر خود تمكین نكند ، شوهر می تواند از پرداخت نفقه خودداری كند .
- یكی دیگر از موارد تمكین اقامت در اقامتگاه دایمی شوهر است ، یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی كند مگر آنكه حین وقوع عقد شرطی جز این شده باشد .
- مورد سوم ، الزام زن به حسن معاشرت با شوهر خویش است .
6- اگر زن بدون دلیل موجه كانون مشترك را ترك كند چه خواهد شد؟
اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترك كند و حتی در خانه پدر و مادر خویش اقامت نماید مرد می تواند از دادن نفقه امتناع ورزد .
7- نشوز چیست ؟
زنی كه بدون دلیل موجه از تمكین خودداری ورزد ، ناشزه ( یعنی نافرمان و خاطی ) نامیده می شود . در این صورت مرد می تواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه تقاضای طلاق كند یا درخواست ازدواج مجدد نماید .
8- آیا زن مكلف است در هر شرایطی در خانه شوهر بماند ؟ خیر در صورتی كه ادامه حضور زن در اقامتگاه مشترك متضمن بیم بدنی ، مالی یا شرافطی باشد ، زن می تواند از دادگاه درخواست كند به او اجازه دهد در مكان امنی زندگی كند ، در این صورت شوهر مكلف به پرداخت نفقه خواهد بود .
9- آیا سوء رفتار از مصادیق عدم تمكین است ؟
یكی دیگر از مواردی كه عدم تمكین محسوب می شود ، سوء رفتار زن یا انتخاب شغلی مغایر با شئون اخلاقی و وظایف زناشویی و داشتن معاشر آن فاقد صلاحیت اخلاقی است .
10- اگر زن خود درآمد مستقلی داشته باشد ، باز هم مستحق نفقه است ؟
نكته مهم در نفقه این است كه حتی در صورتی كه زن شخصا درآمد مستقلی داشته باشد مرد را از پرداخت نفقه معاف نمی كند .
11- ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه چیست؟
دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری مرد از پرداخت نفقه وجود دارد :
(1) ضمانت اجرای حقوقی : هر گاه به رقم تمكین زن ، شوهر از پرداخت نفقه خودداری كند زن می تواند با طرح دعوی حقوقی ، محكومیت او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت دادگاه ، حكم به پرداخت نفقه خواهد داد . در این مورد باید افزود كه اگر دادگاه حكم به پرداخت نفقه صادر كند و مرد واقعا از پرداخت آن ناتوان باشد ، زن این حق را دارد كه در صورت تمایل ، تقاضای طلاق كند .
(2) ضمانت اجرای جزایی : علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی ، از آنجا كه نپرداختن نفقه در قانون ایران جرم نیز محسوب می شود ، زن می تواند با مراجعه به دادسرای عمومی ، تعقیب جزایی شوهر را بخواهد . در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محكوم خواهد شد .
12- آیا زن می تواند نفقه ایام گذشته را مطالبه كند ؟
در مورد زن این امتیاز وجود دارد كه می تواند نفقه ایام گذشته را نیز مطالبه نماید ؛ این در حالی است كه در مورد فرزندان مشترك الزام مرد به پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست امكان پذیر است ، یعنی فرزندان نمی توانند مدعی عدم پرداخت نفقه در گذشته شوند .
13- آیا زن می تواند پس از جدایی از همسر خود باز هم نفقه مطالبه كند ؟
در صورت وقوع طلاق ، هر گاه علت جدایی عدم تمكین یا نشوز زن به دلیل ترك خانه نبوده و طلاق رجعی باشد، پرداخت نفقه زن در طول مدت عده ( زمان تعیین شده پس از وقوع طلاق یا فوت شوهر كه زن در این مدت حق ازدواج مجدد ندارد ) بر عهده مرد خواهد بود . به عكس در طلاق خلع ( به دلیل كراهت زن از همسر خود ) ، مرد از پرداخت نفقه معاف است ، اگر چه زن می بایست عدن نگه دارد .
14- آیا زن پس از فوت شوهر خود نیز حق دارد نفقه مطالبه كند ؟
تا سال 1381 هر گاه عقد ازدواج به دلیل فوت شوهر منحل می شد ، در عین حال كه زن مكلف بود عده نگه دارد (4 ماه و 10 روز ) نگاه دارد نمی توانست نفقه مطالبه كند ولی با اصلاح ماده « 1110 ق – م » در سال 1381 زن می تواند در ایام عده ، نفقه مطالبه كند .
15- وضعیت نفقه زن ، وقتی كه با اجازه دادگاه در محلی غیر از اقامتگاه شوهر سكونت می كند چگونه است ؟
هر گاه ادامه حضور زن در اقامتگاه مشترك ، متضمن بیم بدنی ، مالی یا شرافتی باشد ، زن می تواند از دادگاه درخواست كند به او اجازه دهد در مكان امنی زندگی كند . در این صورت تا زمان پایان رسیدگی به مساله و اتخاذ تصمیم توسط دادگاه ، مرد مكلف است نفقه زن را بپردازد .