1- تابعیت چیست؟
با تعریف « باتیفول » تابعیت ، تعلق حقوق شخص به جمعیت تشكیل دهنده دولت است . این تعریف علاوه بر دارندگان تابعیت اصلی ، شامل دارندگان تابعیت اكتسابی نیز می شود .
2- وضعیت زن خارجی كه شوهر ایرانی انتخاب می كند چگونه است؟
هر زن خارجی كه شوهر ایرانی انتخاب كند تبعه ایران محسوب می شود ، یعنی تابعیت مرد بر او تحمیل می شود و مثل هر ایرانی دیگر از حقوق مربوط از جمله مالكیت اموال غیرمنقول در ایران برخوردار می شود .
3- وضعیت تابعیت زن خارجی كه شوهر ایرانی انتخاب كرده و از او جدا شده یا شوهرش فوت كرده است چگونه است؟
تابعیت ایرانی زن خارجی كه در اثر ازدواج با مرد ایرانی كسب كرده حتی پس از فوت شوهر یا جدا شدن از او همچنان به قوت خود باقی است ولی در صورتی كه او نخواهد تابعیت ایرانی خود را حفظ نماید می تواند با اطلاع كتبی به وزارت امور خارجه و ارایه گواهی طلاق یا فوت شوهر به تابعیت اول خود بازگردد.
لازم به یادآوری است ، چنانچه همین زن هنگام فوت شوهر از او فرزندی كمتر از 18 سال داشته باشد نمی تواند ترك تابعیت ایرانی كند و به تابعیت اولیه خود بازگردد .
4- در صورتی كه زن خارجی كه با مرد ایرانی ازدواج كرده به میل خود از تابعیت ایران خارج شود وضع اموال موجود او در ایران چگونه است ؟
با خروج از تابعیت ایران ، چنین زنی حق داشتن اموال غیرمنقول را بیشتر از آنچه به اتباع خارجی اجازه داده شده ، نخواهد داشت . چنین زنی باید ظرف یك سال پس از ترك تابعیت ایران ، مقدار مازاد بر حد مالكیت بر اموال غیرمنقول توسط اتباع خارجی در ایران را به اتباع ایرانی منتقل كند ، در غیر این صورت این اموال به فروش میرسد و دولت ، پس از كسر مخارج ، قیمت آنها را به وی پرداخت می كند .
5- وضعیت زن ایرانی كه با مرد خارجی ازدواج می كند چگونه است ؟
تابعیت زن ایرانی كه با مرد خارجی ازدواج می كند بر اساس قوانین كشور شوهرش تعیین می گردد چنانچه تابعیت شوهرش بر اساس قوانین كشورش بر زن تحمیل شود ، زن ، تابعیت ایرانی خود را از دست خواهد داد زیرا قانون ایران تابعیت دو گانه برای زن ایرانی را نمی پذیرد . ولی اگر كشور متبوع مرد تابعیت را به زن ایرانی تحمیل نكند زن ایرانی می تواند تابعیت ایرانی خود را حفظ نماید .
6- در صورت ازدواج زن ایرانی ، با مرد خارجی و خروج از تابعیت ایران ، زن ایرانی در چه صورتی می تواند به تابعیت ایران بازگردد؟
در صورت طلاق یا فوت شوهر خارجی ، زن می تواند به تابعیت ایرانی خود بازگردد . در این صورت باید درخواست خود را به پیوست گواهی فوت شوهر یا سند طلاق به وزارت امور خارجه تقدیم كند.
7- وضعیت تابعیت فرزند مرد ایرانی كه در خارج از كشور متولد می شود چگونه است ؟
به موجب مقررات قانون مدنی ایران ، فرزند پدر ایرانی اگر چه در خارج از كشور متولد شود تابعیت ایرانی خواهد داشت و در صورتی كه كشوری كه كودك در آنجا به دنیا آمده از روش « خاك» برای تعیین استفاده كند دارای تابعیت دوگانه خواهد بود .
8- آیا كودكی كه از والدین خارجی در ایران متولد شده باشد می تواند از تابعیت ایران خارج شود ؟
این كودك می تواند در صورت تمایل پس از رسیدن به 18 سالگی و فقط طی یك سال ، یعنی تا 19 سالگی با در خواست كتبی از وزارت امور خارجه و ارایه گواهی دولت متبوع پدرش مبنی بر پذیرش او به عنوان تبعه آن كشور ، از تابعیت ایرانی خارج شود .
9- آیا اشخاصی كه دارای تابعیت دوگانه هستند می توانند در كشوری كه اقامت دارند به تابعیت دیگر خود استناد كنند ؟
این افراد در هر یك از دو كشوری كه تبعه آن هستند و درآن زندگی می كنند فقط تبعه همان كشور شناخته می شوند نمی توانند به تابعیت دیگر خود استناد كنند .
10- آیا تفاوتی میان اقامتگاه و تابعیت وجود دارد ؟
آری . تفاوت ماهوی حقوقی بین این دو وجود دارد : در تابعیت ، رابطه فرد با دولت ، رابطه ای حقوقی ، معنوی و دارای ماهیت سیاسی است كه حضور و عدم حضور وی در قلمرو دولت متبوع در آن بی تاثیر و شرایط استقرار و بقا و قطع آن را قانونگذار تعیین می كند و نقش فرد در آن تا حدی است كه قانون اجازه می دهد، در حالی كه در اقامتگاه رابطه فرد با سرزمین متعلق به دولت است ، كه رابطه ای مادی و ناپایدار است كه استقرار و تغییر آن از كشوری به كشور دیگر بسته به اراده فرد می باشد .
11- فواید تابعیت برای تبعه چیست ؟
1- وجود علقه تابعیت میان فرد و دولت سبب می گردد كه فرد در همه كشورهای بیگانه از حمایت سیاسی دولت متبوع خود برخوردار گردد .
2- در حقوق بین الملل خصوصی ، قوانین حاكم بر احوال شخصیه در سیستمهای حقوقی بسیاری از كشورها بر اساس ضابطه تابعیت تعیین می گردد .
3- در حقوق داخلی ، شخص متبوع از حقوق اساسی ، سیاسی ، حقوق اجتماعی ( نظیر حق استخدام دولتی ) برخوردار است .
4- در حقوق خصوصی فقط اتباع داخلی می توانند از كلیه حقوق شناخته شده در قوانین اساسی ، مدنی و تجاری به تساوی بهره مند باشند و بهره مند شدن اتباع خارجی از این حقوق حدود و بسته به تجویز آن از سوی قانونگذار می باشد .
12- شرایط تحمیل تابعیت ایران چیست ؟
1- داشتن 18 سال تمام یا بیشتر .
2- داشتن سكونت در ایران به مدت 5 سال اعم از متوالی یا متناوب .
3- فراری نبودن از خدمت نظام در كشور متبوع پیشین .
4- نداشتن محكومیت كیفری به ارتكاب جنحه یا جنایت غیر سیاسی در هیچ كشور .
5- داشتن اهلیت استیفا ( اجرای حق ) .
6- داشتن مكنت كافی یا داشتن شغلی كه بتواند هزینه زندگی او را تامین كند و ارایه گواهینامه آن از نیروی انتظامی .
7- آشنایی با زبان ، تاریخ و قانون اساسی ایران .
8- ادای سوگند وفاداری به قانون اساسی به گواهی وزارت كشور .
و شرط اقامت برای افراد زیر لازم نیست :
1- كسانی كه برای خدمت به دولت ایران در خارجه اقامت داشته باشند ( مدت خدمت آنان در حكم اقامت آنان در ایران تلقی می گردد ) .
2- مردان بیگانه كه دارای همسر ایرانی هستند و از او دارای فرزند می باشند .
3- كسانی كه به امر عام المنفعه ایران خدمت یا مساعدت شایان كرده باشند .
4- كسانی كه دارای مقامات عالی علمی یا متخصص در امور عام المنفعه می باشند .
13- آیا اشخاصی كه به تابعیت ایران در می آیند از همان حقوقی برخوردار می شوند كه سایر ایرانیان دارا هستند ؟
این اشخاص از كلیه حقوقی كه برای ایرانیان مقرر است بهره مند می شوند جز در موارد زیر :
1- ریاست جمهوری و معاونان او .
2- عضویت در شورای نگهبان .
3- ریاست قوه قضاییه .
4- وزارت و كفالت وزارت و استانداری و فرمانداری .
5- عضویت در مجلس شورای اسلامی .
6- عضویت شوراهای استان و شهرستان و شهر .
7- استخدام در وزارت امور خارجه و نیز احراز هر گونه پست و یا ماموریت سیاسی .
8- قضاوت .
9- عالی ترین رده فرماندهی در ارتش و سپاه و نیروی انتظامی .
10- تصدی پستهای مهم اطلاعاتی و امنیتی .
14- در چه مواردی شخص تابعیت ایرانی خود را از دست می دهد ؟
1- ترك داوطلبانه تابعیت كه با درخواست شخص و موافقت هیات وزیران امكان پذیر است .
2- از دست دادن تابعیت ایرانی زن ایرانی بر اثر ازدواج با مردی از اتباع بیگانه كه قانون متبوع او تابعیت شوهر را به زن تحمیل می كند .
3- از دست دادن تابعیت ایرانی بر اثر سلب آن از سوی دولت به دلیل درآمدن به تابعیت كشور دیگر.
4- انتخاب تابعیت پدر خارجی توسط فرزند ایرانی ( به دلیل متولد شدن در ایران ) كه پس از رسیدن به سن 18 سال تمام از میان دو تابعیت ایرانی و خارجی خود ، تابعیت پدر را برمی گزیند.
15- آیا برای ترك تابعیت ایرانی شرایطی وجود دارد ؟
1- رسیدن به سن 18 سال تمام .
2- اجازه هیات وزیران .
3- ارایه تعهد قبلی مبنی بر اینكه ظرف یك سال از تاریخ ترك تابعیت ، حقوق خود را بر اموال غیرمنقول كه در ایران دارا می باشد و یا ممكن است از طریق ارث به او برسد ولو اینكه قوانین ایران اجازه تملك آن را به اتباع خارجی بدهد به نحوی از انحاء به اتباع ایرانی منتقل كند . زوج و اطفال كسی كه به این ترتیب ترك تابعیت می نماید اعم از اینكه اطفال مزبور صغیر یا كبیر باشند از تابعیت ایران خارج نمی شوند ، مگر اینكه اجازه هیات وزیران شامل آنها هم باشد .
4- انجام خدمت نظام وظیفه برای مردان .
16- آیا شخصی كه تابعیت ایرانی خود را از دست می دهد ، می تواند مجددا به آن بازگردد ؟
1- در ترك ارادی تابعیت ، در صورتی كه دولت با بازگشت صلاحیت شخص ، مخالف نباشد و خروج او از تابعیت موافق مقررات صورت گرفته باشد ، به مجرد درخواست ، به تابعیت ایران پذیرفته می شود .
2- هر گاه سلب تابعیت به دلیل درآمدن شخص به تابعیت كشور دیگر باشد و شخص آن تابعیت را از دست بدهد ، منعی برای بازگشت وی به تابعیت ایران وجود ندارد .
3- وقتی زن ایرانی بر اثر تحمیل تابعیت كشور شوهر خارجی بر او از تابعیت ایران خارج شده باشد، بعد از وفات شوهر یا جدایی از وی با تقدیم درخواست به وزارت امور خارجه منضم به گواهی فوت یا سند طلاق می تواند به تابعیت ایران بازگردد .
17- آیا اتباع خارجی مقیم ایران از حقوق مدنی برخوردارند ؟
اتباع خارجی جز در موارد زیر از حقوق مدنی برخوردارند :
1- در مورد حقوقی كه قانون آن را صراحتا منحصر به اتباع ایران نموده و یا صراحتا از اتباع خارج سلب كرده است .
2- در مورد حقوق مربوط به احوال شخصیه كه قانون دولت متبوع تبعه خارجه آن را قبول نكرده است .